Tội xâm phạm quyền khiếu nại, tố cáo theo bộ luật hình sự 2015

Xâm phạm quyền khiếu nại, tố cáo được hiểu là hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn cản trở việc khiếu nại, tố cáo, việc xét giải quyết các khiếu nại, tố cáo hoặc việc xử lý người bị khiếu nại, tố cáo; có trách nhiệm mà cố ý không chấp hành quyết định của cơ quan có thẩm quyền xét và giải quyết các khiếu nại, tố cáo, trả thù người khiếu nại, tố cáo.

Theo quy định tại Điều 166 – Bộ luật hình sự năm 2015 về tội xâm phạm quyền khiếu nại, tố cáo như sau:

“1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc hành vi khác cản trở việc khiếu nại, tố cáo, việc xét và giải quyết khiếu nại, tố cáo hoặc việc xử lý người bị khiếu nại, tố cáo;

b) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn cản trở việc thi hành quyết định của cơ quan có thẩm quyền xét và giải quyết khiếu nại, tố cáo gây thiệt hại cho người khiếu nại, tố cáo.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

a) Có tổ chức;

b) Trả thù người khiếu nại, tố cáo;

c) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn thực hiện hành vi quy định tại điểm a khoản 1 Điều này;

d) Dẫn đến biểu tình;

đ) Làm người khiếu nại, tố cáo tự sát.

3. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm.”

Các yếu tố cấu thành tội xâm phạm quyền khiếu nại, tố cáo:

Mặt khách quan: Mặt khách quan của tội xâm phạm quyền khiếu nại, tố cáo có các dấu hiệu sau:

– Về hành vi. Có một trong các hành vi sau:

+ Có hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn cản trở việc khiếu nại, tố cáo. Được hiểu là người phạm tội đã sử dụng chức vụ, quyền hạn của mình (như một phương tiện phạm tội) để làm cho người khác không thực hiện được việc khiếu nại, tố cáo (như thủ trưởng ra lệnh cấm nhân viên không khiếu nại…)

+ Có hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn cản trở việc xét và giải quyết khiếu nại, tố cáo hoặc cản trở việc xử lý người bị khiếu nại, tố cáo. Được hiểu là người có chức vụ, quyền hạn đã sử dụng chức vụ, quyền hạn của mình để làm cho việc xét và giải quyết khiếu nại, tố cáo hoặc việc xử lý người bị khiếu nại, tố cáo không được tiến hành hoặc tuy tiến hành nhưng rất khó khăn.

+ Có hành vi của người có trách nhiệm cố ý không chấp hành quyết định của cơ quan có thẩm quyền xét khiếu nại, tố cáo giải quyết khiếu nại, tố cáo. Được hiểu là người phạm tội cố tình không thi hành quyết định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực thi hành của cơ quan có thẩm quyền.

+ Có hành vi trả thù người khiếu nại, tố cáo: Được hiểu là xuất phát từ việc người bị hại có khiếu nại, tố cáo đúng pháp luật nên người bị khiếu nại, tố cáo đã có hành vi trái pháp luật người khiếu nại, tố cáo nhằm gây thiệt hại cho họ về vật chất hoặc tinh thần.
– Về hậu quả. Đối với hành vi cố ý không chấp hành quyết định của cơ quan có thẩm quyền xét và giải quyết các khiếu nại, tố cáo thì việc gây thiệt hại cho ngươi khiếu nại, tố cáo là dấu hiệu cấu thành cơ bản của tội này.

Lưu ý:

+ Khiếu nại được hiểu là việc công dân, cơ quan, tổ chức theo quy định của Luật khiếu nại tố cáo, đề nghị cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ công chức khi cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình.

+ Tố cáo được hiểu là việc công dân theo qui định của pháp luật vê khiêu nại tố cáo báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân, người có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật của bất cứ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe doạ gây thiệt hại đến lợi ích nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức.

+ Nếu hành vi trả thù gây thiệt hại nhưng cấu thành một tội phạm khác độc lập với tình tiết định khung của tội này thì người phạm tội bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội danh đó mà không truy cứu trách nhiệm hình sự về tội này. Còn nếu hành vi trả thù đó cũng phạm vào một tội độc lập nhưng không có tình tiết định khung vì động cơ trả thù thì người phạm tội bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hai tội gồm tội này và tội tương ứng đó.

Khách thể: Hành vi phạm tội xâm phạm đến quyền khiếu nại, tố cáo của công dân (được Hiến pháp, pháp luật về khiếu nại, tố cáo quy định).

Mặt chủ quan: Người phạm tội thực hiện tội phạm này với lỗi cố ý.

Chủ thể:

– Đối với trường hợp cản trở việc khiếu nại, tố cáo, không chấp hành quyết định xét khiếu nại, tố cáo của công dân thì chủ thể là người có chức vụ, quyển hạn (chủ thể đặc biệt) hoặc người có trách nhiệm khác trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo.

– Đối với trường hợp trả thù người khiếu nại, tố cáo thì chủ thể vừa có thể là người có chức vụ, quyền hạn vừa có thể là bất kỳ người nào có đủ năng lực trách nhiệm hình sự.