Di chúc không hợp pháp thì di sản thừa kế sẽ được chia như thế nào?
Di chúc là một văn bản pháp lý quan trọng, thể hiện ý nguyện của người lập di chúc về việc phân chia tài sản sau khi họ qua đời. Tuy nhiên, không phải mọi di chúc đều có hiệu lực pháp luật. Để một di chúc được công nhận là hợp pháp, nó phải đáp ứng đầy đủ các quy định của pháp luật. Điều 630 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định các điều kiện hợp pháp của di chúc. Do đó, nếu không đáp ứng được các điều kiện này thì di chúc của một người có thể bị coi là di chúc không hợp pháp.
Dưới đây là một số trường hợp di chúc không hợp pháp thường gặp:
- Người lập di chúc không có năng lực hành vi dân sự
- Theo quy định của pháp luật, người chưa đủ tuổi thành niên (dưới 18 tuổi) thường không có năng lực lập di chúc.
- Những người mắc bệnh tâm thần, bị hạn chế về nhận thức, không thể tự mình quyết định các hành vi pháp lý của mình thì không có năng lực lập di chúc.
- Di chúc bị ép buộc hoặc lừa dối
- Nếu người lập di chúc bị đe dọa, cưỡng bức hoặc bị ép buộc phải lập di chúc trái với ý muốn của mình thì di chúc đó sẽ bị coi là vô hiệu.
- Nếu người lập di chúc bị lừa dối về nội dung của di chúc hoặc về tài sản mà mình đang để lại thì di chúc đó cũng không có hiệu lực.
- Di chúc vi phạm pháp luật
- Di chúc phải được lập theo đúng hình thức pháp luật quy định. Ví dụ, di chúc phải được lập thành văn bản, có chữ ký của người lập di chúc và người làm chứng (nếu có).
- Di chúc không được trái với pháp luật, đạo đức xã hội và không được xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của người khác.
- Di chúc có phần nội dung không hợp pháp
- Nếu một phần nội dung của di chúc vi phạm pháp luật thì chỉ phần đó không có hiệu lực, các phần còn lại vẫn có thể được xem xét.
- Nếu một phần nội dung của di chúc không rõ ràng, khó hiểu thì có thể dẫn đến tranh chấp và tòa án sẽ phải giải quyết.
- Các trường hợp khác
- Nếu di chúc bị sửa chữa, tẩy xóa mà không được xác nhận thì có thể bị coi là không hợp pháp.
- Người lập di chúc có quyền hủy bỏ di chúc đã lập trước đó.
Hậu quả của việc di chúc không hợp pháp:
Di chúc không hợp pháp sẽ bị tòa án tuyên bố vô hiệu và không có giá trị pháp lý. Theo Điều 650 Bộ luật Dân sự, thừa kế theo pháp luật chỉ được áp dụng với một trong các trường hợp gồm không có di chúc hoặc di chúc không hợp pháp. Do đó, theo quy định này, nếu di chúc không hợp pháp thì di sản sẽ được chia theo pháp luật theo hàng thừa kế gồm 03 hàng thừa kế nêu tại khoản 1 Điều 651 Bộ luật Dân sự năm 2015:
“a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.”
Trong đó, những người thừa kế cùng hàng sẽ được hưởng phần di sản bằng nhau. Và người ở hàng sau chỉ được hưởng nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước (do đã chết, không có quyền hưởng, bị truất quyền hoặc từ chối nhận di sản).