MAI PHONG LAWFIRM – PHÂN BIỆT HIỆU LỰC VÀ HIỆU LỰC ĐỐI KHÁNG VỚI NGƯỜI THỨ BA CỦA BIỆN PHÁP BẢO ĐẢM

Giao dịch bảo đảm và các biện pháp bảo đảm hiện nay ngày càng phổ biến hơn trong đời sống và được Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định chi tiết.

Biện pháp bảo đảm bao gồm tổng hợp các quy phạm pháp luật quy định và điều chỉnh về các biện pháp tác động và dự phòng để bảo đảm cho việc thực hiện nghĩa vụ dân sự của bên có nghĩa vụ đối với bên có quyền.

Khi biện pháp bảo đảm có hiệu lực theo pháp luật, chủ nợ mới có quyền xử lý tài sản bảo đảm trong trường hợp phát sinh vi phạm nghĩa vụ trả nợ. Biện pháp bảo đảm không đương nhiên tồn tại mà chỉ phát sinh và tồn tại khi pháp luật quy định hoặc các bên có thỏa thuận.

Hiệu lực đối kháng với người thứ ba trong giao dịch bảo đảm là khi xác lập giao dịch bảo đảm hợp pháp thì quyền và nghĩa vụ giữa các bên trong giao dịch bảo đảm không chỉ phát sinh đối với các chủ thể trực tiếp tham gia giao dịch mà trong những trường hợp luật định còn phát sinh hiệu lực và có giá trị pháp lý đối với cả người thứ ba không phải là chủ thể trong giao dịch bảo đảm; thời điểm phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba kể từ khi đăng ký biện pháp bảo đảm hoặc bên nhận bảo đảm nắm giữ hoặc chiếm giữ tài sản bảo đảm.

Thời điểm biện pháp bảo đảm phát sinh hiệu lực là khi các bên thỏa thuận hoặc do pháp luật quy định. Trong khi đó, Điều 297 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định thời điểm phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba là kể từ khi đăng ký biện pháp bảo đảm hoặc bên nhận bảo đảm nắm giữ hoặc chiếm giữ tài sản bảo đảm. Điều 23 Nghị định 21/2021/NĐ-CP còn quy định hiệu lực đối kháng chỉ phát sinh khi hợp đồng bảo đảm đã có hiệu lực pháp luật, hay hiệu lực của biện pháp bảo đảm đã phát sinh trước đó thì hiệu lực đối kháng mới có thể phát sinh hiệu lực; khi chưa phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba thì không làm thay đổi hoặc chấm dứt hiệu lực của hợp đồng bảo đảm.

Đối với trường hợp đăng ký tự nguyện thì việc đăng ký giao dịch chỉ có ý nghĩa với bên thứ ba chứ không có ý nghĩa quyết định hiệu lực của giao dịch bảo đảm. Một khi phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba thì bên nhận bảo đảm sẽ phát sinh hai nhóm quyền rất quan trọng là quyền truy đòi và quyền thanh toán.

Tiếp theo, tất cả các biện pháp bảo đảm đều phát sinh hiệu lực theo pháp luật (09 biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ do Bộ luật Dân sự quy định). Trong khi đó, chỉ có 04 biện pháp bảo đảm sau đây mới có thể phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba, gồm: cầm cố tài sản, thế chấp tài sản, bảo lưu quyền sở hữu, cầm giữ tài sản.

Như vậy, chúng ta đã có thể cơ bản phân biệt được hiệu lực theo pháp luật và hiệu lực đối kháng với người thứ ba của các biện pháp bảo đảm, đồng thời cũng không thể phủ nhận được vai trò pháp lý của hiệu lực của các biện pháp bảo đảm trong giao dịch bảo đảm.